Achter de sluier van falen

Vaak zien we falen als iets puur negatiefs. We proberen het te vermijden, alsof het ons tegenhoudt en niets goeds te bieden heeft. Dat beeld klopt niet. Het maakt falen iets om bang voor te zijn, terwijl het ons juist iets waardevols te bieden heeft.

We kunnen dat beeld veranderen als we onze angst trotseren en de voordelen van falen leren inzien. Het enige falen dat echt problematisch is, is het falen om te leren. Om dat te voorkomen helpt een beter begrip van falen. Ik zal niet alle positieve kanten ervan kunnen benoemen—dat zou een onmogelijke opgave zijn—maar beperk me tot enkele belangrijke.

De efficiëntie van falen

Stel, je doet mee aan een springtouwspel. Twee mensen zwaaien het touw, en jij moet op het juiste moment inspringen. Als je uit angst om te falen blijft wachten op het perfecte moment, kom je nooit van de kant. Maar wat zou je eigenlijk allemaal moeten weten om de ideale sprong te maken? De snelheid van het touw? De hoek waarin het zwaait? Welke voet je als eerste moet zetten? Als je blijft nadenken over al deze factoren, blijf je stilstaan.

Wie daarentegen gewoon springt, zelfs als dat betekent dat hij een paar keer struikelt, leert sneller van diens fouten. Die vindt eerder het juiste ritme en de juiste techniek. Falen is dan geen blokkade, maar een noodzakelijke fase in het leerproces. Wie wacht op de perfecte sprong, springt nooit. Leren doe je al struikelend.

De kracht van falen in evolutie

Wat voor het individu geldt, geldt ook op grotere schaal. De mens is geen foutloos ontwerp, maar een product van miljoenen jaren trial-and-error. Door kleine veranderingen, voortgekomen uit mislukkingen en aanpassingen, ontstonden de eigenschappen die ons vandaag de dag kenmerken. Evolutie is falen.

Hetzelfde mechanisme zien we in wetenschap, technologie en kunst. De beste ideeën en strategieën ontstaan niet uit foutloos denken, maar uit een proces van experimenteren, mislukken en bijsturen. Elke doorbraak is het resultaat van eerdere pogingen die nét niet goed genoeg waren.

Falen is dus onmogelijk het eindpunt, maar een trampoline naar een hoger niveau. Juist door te falen en bij te sturen, ontstaan de meest waardevolle ontdekkingen.

De mogelijkheid tot herkenning

Iedereen faalt, In grote dingen, in kleine. Daardoor herken ik mij in het falen van een ander—en andersom zij in het mijne. Falen wordt zo een gedeelde ervaring, een ervaring die verbindt door zijn aanwezigheid in ieder.

Maar als dat zo is—zouden we dan niet wat zachter kunnen kijken naar ons eigen falen, en dat van een ander?

Als een ander mij vergeeft wanneer ik struikel, moet ik bereid zijn hetzelfde te doen. Niet alleen uit hoffelijkheid, maar ook omdat ik diens oordeel waardevol acht. En dat betekent: mild zijn voor mezelf. Want als falen onvermijdelijk is, is het onzinnig mezelf daar hard om te veroordelen.

De paradox

Nooit falen is onmogelijk, maar die wens toont iets ironisch. De wens om nooit te falen is een poging om het onmogelijke te bereiken. En juist die poging is bij voorbaat gedoemd te falen. Wanneer falen een noodzakelijk onderdeel is van de opgave, wordt falen paradoxaal genoeg een overwinning.

Wie zo bang is voor falen dat die het nooit onder ogen wil zien, moet daardoor juist falen om het echte karakter ervan te leren kennen. Pas dan kan elke ontmoeting ermee worden gezien voor wat het werkelijk is: een succes.

Meer concreet kan falen ook onverwachte praktische successen opleveren. De Post-it en penicilline waren beide toevallige ontdekkingen, voortgekomen uit een 'mislukking'. Hoe jij het resultaat voor ogen had, is niet altijd de beste uitkomst. Dat laat zien dat falen niet het einde is van een proces, maar vaak het begin van iets nieuws. Niet het punt achter een zin, maar de start van één die inzichten brengt die bijdragen aan je ontwikkeling.

Falen is geen vijand, maar een leermeester. Het helpt ons groeien, vernieuwen en onszelf en anderen beter begrijpen. Hoe minder we het vrezen, hoe meer kansen we krijgen om vooruit te komen.