'Wat hier op het spel staat, raakt de kern van onze democratie'

Geachte leden van de Vlaamse Regering,

Vlaanderen mag best wel trots zijn op haar rijkdom aan sociaal-culturele organisaties. Ze verenigen en verbinden mensen, stimuleren kritisch burgerschap, en zorgen voor een levende democratie.

Maar ondanks hun cruciale maatschappelijke rol, staan deze verenigingen voor een onzekere toekomst. 135 Vlaamse sociaal-culturele organisaties wachten op dit moment al weken op de finale regeringsbeslissing over hun subsidiebedrag voor de periode 2026-2030. De beslissing hierover zou het onderwerp vormen van een heftig partijpolitiek debat.

Dit uitblijven van een beslissing van de regering zorgt voor groeiende onzekerheid en onrust en schept een zorgwekkend precedent. Het voortbestaan van specifieke organisaties dreigt pasmunt te worden in onderhandelingen tussen politieke partijen. Dat staat haaks op het uitgangspunt van het decreet sociaal-cultureel volwassenenwerk, dat juist een 'open civiele ruimte' garandeert. Dat betekent dat middenveldorganisaties zelf kunnen bepalen rond welke thema's ze werken, zonder politieke inmenging.

Wat hier op het spel staat, gaat dus verder dan een budget of een dossier. Het raakt de kern van onze democratie: de ruimte om vrij te spreken, te organiseren, en kritisch te denken wordt steeds smaller gemaakt. Dit gebeurt niet in één grote klap, maar met een reeks kleine ingrepen die samen een patroon vormen. Een patroon dat stilaan doet vergeten dat democratie geen vanzelfsprekendheid is, maar een ruimte die we moeten koesteren en bewaken.

De signalen in de tegenovergestelde richting zijn duidelijk: initiatieven die verbinden, die ongelijkheid benoemen of nieuwe maatschappelijke vragen durven stellen, worden steeds sneller verdacht gemaakt. Hun werk wordt geminimaliseerd, hun stem geridiculiseerd, hun bestaansrecht en -middelen in vraag gesteld. De ruimte voor tegenspraak krimpt, en daarmee verdwijnt ook de zuurstof uit onze democratie.

De geest van het sociaal-cultureel werk

Vlaanderen bouwde zijn sociaal-cultureel werk ooit op als een oefening in democratie: mensen samenbrengen, kritisch leren denken, alternatieven verbeelden.

De beleidskaders die daaruit groeiden, steunen op waarden die partijoverschrijdend zijn: vrijheid van meningsuiting, gelijkheid van vrouwen en mannen, scheiding van Kerk en Staat, recht op verschil, en de plicht om racisme en discriminatie te bestrijden.

Vandaag staat precies die geest onder druk. Niet omdat ze voorbijgestreefd is, maar omdat ze haar werk goed doet, omdat ze vragen stelt die anderen nog te weinig durven stellen.

Daar, in die open ruimte van ontmoeting en conflict, ontstaan de ideeën die elke samenleving nodig heeft om te ademen. Kritische stemmen zijn geen stoorzenders. Ze zijn kompas en zuurstof tegelijk. Zonder hen wordt democratie een decorstuk: een mooi versierde, maar lege doos.

Onafhankelijkheid is geen detail

Vlaanderen koos er ooit bewust voor om politieke willekeur uit het sociaal-cultureel veld te weren. Onafhankelijke commissies, transparante procedures, evaluaties op basis van inhoud; dat systeem was niet zomaar administratief. Het was een garantie dat pluralisme beschermd zou blijven, ook wanneer de wind van boven verandert.

Wie vandaag aan die onafhankelijkheid morrelt, raakt aan iets fundamentelers dan subsidies. Die ondermijnt het vertrouwen van iedereen die gelooft dat socio-cultureel werk méér is dan het verlengstuk van de partijpolitieke macht.

Wij vragen dat de Vlaamse Regering haar eigen regels respecteert, en de geest van haar eigen decreet bewaakt. Dat de vrijheid van meningsuiting, de diversiteit van overtuigingen en de ruimte voor verzet beschermd blijven.

En dat ook nieuwkomers in het veld, met andere stemmen, andere werkvormen, andere doelgroepen, niet als bedreiging maar als waardevolle vernieuwing worden erkend. Enkel zo kan sociaal-cultureel werk actueel blijven, en inspelen op wat er werkelijk leeft in de maatschappij.

Samen verantwoordelijkheid nemen

De kracht van dit veld ligt in zijn veelzijdigheid: van christelijke cultuurvereniging tot mensenrechtenorganisatie, van huiswerkbegeleiding tot burgerlijke ongehoorzaamheid, van tijdelijke invulling van leegstaande gebouwen tot platform voor blinden en slechtzienden, van feministische actie tot seniorenwerking. Juist in die diversiteit schuilt onze gemeenschappelijke verantwoordelijkheid: elkaars vrijheid verdedigen, ook en vooral wanneer we elkaar kritisch bevragen.

Wie de ruimte van de ander verdedigt, garandeert zuurstof voor onze democratie. Daarom roepen wij de Vlaamse Regering op:

Koester, bescherm en faciliteer de civiele ruimte. Respecteer het decreet sociaal-cultureel werk en de procedures en deadlines die hierin zijn voorzien.

Zorg dat Vlaanderen een plek blijft met een bruisende democratie, met vele diverse stemmen en waar botsende meningen tot de beste ideeën voor morgen kunnen leiden.