Congo: verzet tegen de empathiecrisis

Hoe vorm je het verzet tegen de empathie crisis over Congo?

In dit programma staat de vraag centraal hoe hedendaags Congolees verzet vorm krijgt binnen artistieke en culturele maakpraktijken. Vanuit het perspectief van makers onderzoeken we hoe kunst kan bijdragen aan het zichtbaar maken van structureel genegeerd leed, en hoe kunstenaars omgaan met de empathiecrisis die wereldwijd en lokaal voelbaar is.

Is het dan aan ons als kunstenaars om ons bloot te leggen of kan empathie op een andere manier worden bereikt? is de vraag die co-curator Daniëlle Zawadi zichzelf stelt.

De empathiecrisis waar we het over hebben, raakt aan de manier waarop lijden vaak pas aandacht krijgt wanneer het dodental een bepaald nummer bereikt, of wanneer verhalen worden aangepast aan de gevoeligheden van een wit of westers publiek.
Wat vraagt dit van makers? En hoe verhouden zij zich tot die verwachtingen?

Daniëlle Zawadi gaat in gesprek met drie makers: Hugues Makaba Ntoto, Sefora ‘Sesa’ Sam en Kiza Magendane. Samen tonen en reflecteren ze op hun werk; hoe geven zij vorm aan verzet?

Dit programma is een co-curatie met Daniëlle Zawadi.

Daniëlle Zawadi

Daniëlle Zawadi (1999) schrijft proza en treedt op met spoken word. Haar verhalen gaan veelal over wat het betekent om jong te zijn in Nederland als iemand van de tweede generatie: geboren in de Democratische Republiek Congo maar opgegroeid in Nederland.

‍In haar werk kaart Zawadi haar bi-culturele achtergrond aan. Ze heeft het over vriendschap en hoe de definitie daarvan verandert hoe ouder ze wordt. Als lid van Gen Z ziet ze in haar schrijven een kans om haar belevingswereld vast te leggen als een foto: een beeld waarin anderen zich herkennen, doordat ze talen als Nederlands, Frans en Engels mengt, en verwijst naar natuurkunde, popcultuur en familietradities. Een vorm hiervan was haar theaterdebuut Alstublieft, Zawadi. Dit was een one-woman spoken word-voorstelling waarmee ze door het land tourde.

Recent heeft Zawadi een bundeling van haar voordrachtsteksten gemaakt, opgedragen aan #FreePalestine, #FreeSudan en #FreeCongo. De titel van het werk is Ik kan eigenlijk niet op deze manier werken en het is bedoeld om door anderen te worden voorgedragen. Zawadi hoopt hiermee de drempel om in beweging te komen, te verlagen.

Wegens haar passie voor schrijven initieerde Zawadi in 2019 een platform voor woordkunst in Den Haag: Het Zwarte Schaap. Verder was zij deelnemer van het Letterenfonds' Slow Writing Lab, won ze tijdens de 1st Queer & Feminist Poetry Awards de Black Indigenous People of Color Voice Award in 2020. Ze ging in 2022 mee met het Das Mag schrijverkamp. In 2022 stond zij op de 39e Nacht van de Poëzie. Zij was coach van Poetry Circle 070 in het seizoen 2022/2023. Ze was ook onderdeel van de Parijs schrijfresidentie van deBuren 2023. In 2025 was ze de artist in residence in Bolzano, Italië voor een kunstuitwisselingsproject met het Museion en de Nederlandse Ambasade, genaamd Talking Past Each Other. Momenteel is ze programmamaker bij Poetry International Rotterdam en Crossing Border Den Haag.

Daarnaast doet Zawadi vrijwilligerswerk bij Centrum 1622, Love Your Mind een project over de mentale gezondheid bij jongeren in Den Haag. Door haar betrokkenheid in de stad, mocht ze voor het fotoboek van Het Haags Verhaal een essay schrijven over makerschap in Den Haag. Tijdens de presentatie van dit boek droeg ze spoken word voor aan Hare Majesteit Koningin Máxima.

Kiza Magendane

Kiza Magendane is Congolese-Nederlandese schrijver en politicoloog. Hij is de auteur van Met Nederland in Therapie, een boek waarin hij zijn persoonlijke reis van vluchteling tot burger beschrijft en reflecteert op de toekomst van het Nederlandse burgerschap. Zijn werk verschijnt in toonaangevende Nederlandse media, waaronder NRC en De Groene Amsterdammer. Hij is oprichter van De Nieuwe Kamer, een platform dat schurende gesprekken faciliteert en pluralisme in het Nederlandse publieke ruimte stimuleert.

Hugues Makaba Ntoto

Hugues Makaba Ntoto (1989) is een schrijver en fotograaf van Congolese afkomst. Zijn interesses gaan uit naar persoonlijke verhalen en de bredere culturele aspecten die daaraan ten grondslag liggen. Zijn inspiratiebronnen zijn de dynamiek van het alledaagse stadsleven. Van ongewone ontmoetingen tot de verrassende contrasten die overal in de stad te zien zijn. Hugues woont en werkt momenteel in Brussel, België.

Sefora Sam

Sefora Sam, ook bekend als “Sesa”, is een spoken word dichter, auteur en performer gevestigd in Antwerpen, België. Ze staat bekend om haar oprechte, kwetsbare en eerlijke introspectie via poëzie. Sesa’s performances bieden een meeslepende, bijna meditatieve ervaring, waarin haar melodieuze stem samenkomt met livemmuziek.

Ze is de auteur van de dichtbundels The Thrill of Victory (2016), The Break Free (2020), en het werkboek Rose Quartz(2019). In 2022 richtte Sesa Break Free Babes op, een community voor vrouwen die draait om collectieve heling via kunstbeoefening en het bespreekbaar maken van taboes. Het initiatief legt de nadruk op het gedeelde karakter van heling en de kracht van zusterschap.

In 2025 ging haar eerste poëtische performance, (out)growing pains, in première — een multidisciplinair werk dat spoken word en muziek verweeft om generatiepijn, de gelaagdheid van heling en ademhaling als symbool van toe-eigening te verkennen.