Wat is digitale rechtvaardigheid?

Een zoektocht naar een eerlijkere digitale samenleving.

Digitale rechtvaardigheid is méér dan alleen een kwestie van privacy of online veiligheid. Het raakt aan fundamentele vragen over wie toegang heeft tot technologie, wie uitgesloten wordt en hoe bestaande maatschappelijke ongelijkheden worden gereproduceerd of zelfs versterkt in de digitale wereld. In dit panel gaan we op zoek naar wat digitale rechtvaardigheid vandaag betekent en waarom het een urgent maatschappelijk vraagstuk is.

De aanleiding voor dit gesprek is het nieuwe boek Technologie is politiek van Paola Verhaert, schrijver, onderzoeker, en Scherpsteller bij deBuren en het Hannah Arendt Instituut. Vanuit haar werk kaart zij aan hoe digitalisering diep ingrijpt in ons dagelijks leven en onze rechten, en hoe belangrijk het is om structureel na te denken over hoe technologie wordt ontworpen en gebruikt.

Digitale onrechtvaardigheid gaat over het verlies aan controle over onze data, maar ook over wie uitgesloten wordt van digitale dienstverlening. Over algoritmen die bestaande vooroordelen in stand houden, en over technologische systemen die onvoldoende transparant zijn. Verhaert pleit voor een samenleving die niet klakkeloos meegaat in de beloften van de techindustrie, maar die actief keuzes maakt over welke technologie we willen, voor wie, en onder welke voorwaarden.

Wat betekent het om technologie eerlijk te maken? Hoe zorgen we dat mensen zonder digitale vaardigheden niet uit de boot vallen? En hoe doorbreken we het gevoel dat je alleen mag meepraten als je zelf ook in de tech-wereld werkt?

Digitale rechtvaardigheid gaat ons allemaal aan.

Naast Paola Verhaert, sluiten ook sociaal wetenschapper Haroon Sheikh en mensenrechtenadvocaat Nani Jansen Reventlow aan. Het gesprek wordt gemodereerd door Nic Balthazar.

Paola Verhaert

[NL] Paola Verhaert is een Brusselse onderzoeker en schrijver, en werkt al tien jaar op het snijvlak van technologie en sociale rechtvaardigheid. Als schrijver behandelt ze thema’s die verband houden met technologie, politiek en cultuur. In november verschijnt haar eerste boek, getiteld ‘Technologie is politiek: De strijd voor digitale rechtvaardigheid’.

Als expert op het gebied van digitale rechten en digitale gelijkheid werkt ze samen met non-profitorganisaties en publieke instellingen. Daarnaast ondersteunt en adviseert ze organisaties omtrent het verantwoord gebruik van technologie en data.

Haroon Sheikh

Haroon Sheikh is senior wetenschapper bij de WRR en bijzonder hoogleraar Strategic Governance of Global Technologies aan de VU.

Haroon Sheikh studeerde bestuurskunde, politicologie en filosofie in Leiden en Oxford. Hij promoveerde in de filosofie op een onderzoek naar de invloed van oude tradities op moderne samenlevingen onder begeleiding van onder andere de Duitse filosoof Peter Sloterdijk. Als hoofdonderzoeker van opkomende markten was hij werkzaam bij investeringsmaatschappijen Cyrte en Dasym. Van 2015 tot 2018 leidde hij Freedomlab Thinktank, een denktank die zich bezighoudt met de impact van nieuwe technologie en veranderende mondiale verhoudingen.

Sheikh publiceerde de boeken De Opkomst van het Oosten: Eurazië en de nieuwe wereldorde, Embedding Technopolis en Hydropolitiek. Hij schrijft regelmatig als columnist voor NRC Handelsblad. Als hoogleraar is hij aan de VU verbonden aan Politics, Philosophy and Economics (PPE) en Filosofie van Cultuur en Bestuur.

Wie het digitale bezit, bezit de wereldhandel, en wie de wereldhandel bezit, bezit alle schatten van de wereld.

Nani Jansen Reventlow

Nani Jansen Reventlow is een bekroond internationaal mensenrechtenadvocaat. Ze is de oprichter van Systemic Justice, een organisatie die zich in heel Europa via strategisch procederen inzet voor gemarginaliseerde gemeenschappen. Voorheen richtte zij het Digital Freedom Fund op. Politico riep haar in 2021 uit tot een van de grootste visionaire techleiders van het moment voor haar werk op het gebied van digitale mensenrechten. Nani Jansen Reventlow is onderscheiden met prijzen door onder meer Harvard, Oxford en Columbia University.

Nani is de auteur van Radicale rechtvaardigheid (2024) een collectie van negen essays over hoe we een rechtvaardige wereld kunnen creëren. De Engelse editie wordt gepubliceerd in 2026.

Nic Balthazar (moderator)

Na studies in Taal en Literatuur begon Nic Balthazar (1964) zijn carrière bij de radio, om daarna televisiemaker en presentator te worden bij Filmfan, Dood doet Leven en Vlaanderen Vakantieland. Als theater- en filmmaker draaide hij internationaal bekroonde langspeelfilms als ‘Ben X’, ‘Tot altijd’ en ‘Everybody happy’. Als Vlaams milieu- en klimaatactivist probeert hij al bijna 20 jaar te sensibiliseren rond klimaatverandering met televisieprogramma’s als het ‘Klimaatbetoog’ en videoclips als ‘The Big Ask’ of ‘Dance for the Climate’. Zijn actie Sing for the Climate waaierde zo bijvoorbeeld uit over 42 landen.

Hij is één van de oprichters van de Belgische Klimaatzaak, en produceert met zijn eigen productiehuis documentaires rond ecologie, duurzaamheid en een betere wereld. De recentste, ‘Duty of care – een internationale documentaire over klimaatrechtszaken en de Nederlandse ‘klimaatadvocaat’ Roger Cox – won alvast de publieksprijs op het festival DOCVILLE, en wordt verspreid over de hele wereld.